Leitgeber Czesław Kazimierz (1877–1947), inżynier architekt, działacz społeczno-polityczny, działacz mazurski. Ur. 4 I w Chojnie w pow. poznańskim, syn Bronisława oraz Wandy Grygorowicz. Do gimnazjum uczęszczał w Trzemesznie i w Poznaniu, studia zaś z zakresu architektury odbywał na politechnice w Stuttgarcie oraz w Wiedniu. W r. 1903 osiedlił się na stałe w Poznaniu, gdzie otworzył własne przedsiębiorstwo budowlane. Wkrótce też włączył się aktywnie w nurt prac społecznych i politycznych. Działalność swą rozpoczął od starań o zawiązanie na terenie miasta stowarzyszenia techników polskich p. n. «Strzecha» – organizacji, której głównym zadaniem było powstrzymanie odpływu polskich sił technicznych w głąb Niemiec przez zapewnienie im pracy na terenach Poznańskiego, Pomorza i Śląska. W l. 1911–4 był jednym z nielicznych polskich członków rady miejskiej Poznania.
L. był aktywnym działaczem poznańskiej Narodowej Demokracji, związanym z Ligą Narodową. Odegrał dużą rolę w pracach agitacyjno-narodowych prowadzonych na terenie Mazur. Był pełnomocnikiem Ligi na terytorium regencji olsztyńskiej. W jego rękach skupiała się akcja finansowania propagandy polskiej na tych ziemiach. Utrzymywał w tym celu ścisły kontakt z Warszawą, skąd otrzymywane fundusze przekazywał działaczom terenowym. Z ramienia stowarzyszenia «Straż» w r. 1906 zorganizował, wraz z K. Rzepeckim, w okresie zaostrzenia akcji antypolskich prowadzonych przez władze pruskie, w Szczytnie w posesji, której był właścicielem do r. 1910, nową placówkę wydawniczą obejmującą drukarnię, «Księgarnię Mazurską» i redakcję polskiego czasopisma „Mazur”. Należał też do r. 1907 do polskiego Komitetu Mazurskiego.
W r. 1914 L. powołany został do wojska i skierowany do budowy ważnego strategicznie mostu w Zgorzelcu. W r. 1918 przebywał już w Poznaniu i brał aktywny udział w powstaniu wielkopolskim. Uczestniczył w pracach Naczelnej Rady Ludowej jako szef pionu budownictwa, a następnie w Min. byłej Dzielnicy Pruskiej jako kierownik departamentu budownictwa. Powrócił też do czynnej pracy zawodowej, prowadząc do r. 1932 przedsiębiorstwo budowlane wraz z zakładami produkcji pomocniczej. Potem zamieszkał w majątku Głębokie w pow. gnieźnieńskim i poświęcił się pracy na roli. Okupację przeżył w Warszawie. W r. 1945 wrócił do Poznania, gdzie zmarł 12 II 1947 r.
Brat Czesława Bogdan (1884–1950), ur. 7 III, również w Chojnie, folwarku dzierżawionym przez ojca, poświęcił się działalności kupieckiej. Prowadził w Poznaniu hurtownię artykułów kolonialnych jako kontynuację firmy «Józef Napoleon Leitgeber». Było to jedno z największych w Poznaniu przedsiębiorstw handlowych. Bogdan Leitgeber był w Poznaniu postacią bardzo popularną, zwłaszcza w kręgach artystycznych. Stał się bohaterem komedii Hemara, pt. „Firma”. Żonaty był z aktorką teatralną Zofią Koreywe. W czasie okupacji od r. 1943 przebywał w obozie koncentracyjnym w Treblince. Po wojnie wrócił do Poznania. Zmarł 3 VIII 1950 r. w Puszczykówku; pochowany w Puszczykowie.
Grygier T., Rozwój ruchu polskiego na Mazurach w latach 1902–1914, „Komun. Maz.-Warm.” 1960 s. 320, 322, 343; tenże, Świadomość narodowa Mazurów i Warmiaków w polskich rachubach politycznych w latach 1870–1920, „Komun. Maz.-Warm.” 1962; Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski, P. 1967 III 177, 194; Karwowski S., Historia Wielkiego Księstwa Poznańskiego, P. 1931 III; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967 s. 329; Trzeciakowski L., Walka o polskość miast Poznańskiego na przełomie XIX i XX w., P. 1964 (fot.); – Księga Kupiectwa i Przemysłu Polskiego m. Poznania 1909, s. 21, 56; – „Głos Wpol.” 1947 nr 46 47, (nekrolog L-a), 1950 nr 213 (nekrolog Bogdana Leitgebera); – B. Pozn. Tow. Przyj. Nauk: Leitgeber S., Leitgeberowie, P. 1967 (mszp.).
Anna Ryfowa